بیان اصول بهداشتی قبل از خواب در اسلام.
اصول بهداشتی اسلام كه در طب ائمة اطهار (ع) به آن سفارش شده است: یكی اصلِ كار كردن و كار زدن بدن و یا ورزش است كه در لسان ائمه به كلمة «ریاضت» تعبیر شده. دستور اولیه این است كه انسان ساعتهایی را به كارهائی مشغول شود که در عین حال كه كار تولیدی است ورزش بدن هم باشد. مانند كشاورزی و باغداری، بنایی و معماری و كارهایی از این قبیل كه باعث جنبش و استحكام عضلات می‌گردد؛ و اگر انسان به كارهایی مشغول است كه نمونة ورزش نیست مانند نویسندگی و كارهایی از این قبیل كه بدن را نمی‌جنباند و فعالیت نمی‌دهد، ائمه سفارش كرده‌اند كه حتماً بین طلوعین را در هر جا كه هست قدری به ورزش و پیاده‌روی مشغول باشد. پیاده‌روی بین طلوعین و یا ورزش بین طلوعین فصل معینی ندارد مگر در جاهای كه هوا بسیار گرم است، كه در گرمی هوا دستور داده اند از ورزش‌ها و فعالیتّهای بدنی كم كنند. در فصل زمستان و ایامی كه هوا سرد است ورزش بدن را چه ضمن كار باشد و چه ورزش، سفارش كرده اند و بهترین ورزش را پیاده‌روی می‌دانند. و اما دستور انتخاب غذا: خیلی زیاد به بهره برداری از نمك سفارش كرده اند و دستور كلی داده اند كه سفرة خود را به كمی نمك افتتاح كنید و به كمی نمك هم خاتمه دهید. نمك را در بعضی از دستورات طبی خودشان تریاق اكبر (ضد سمومات و میکروب‌ها و عفونت‌ها) نامیده اند؛ و بعضی اطباء تجربه كرده اند كه ابتدا به نمك مایة فعالیت ذائقه و خروج بزاق می‌شود كه در هضم غذا خیلی مؤثر است و ختم به نمك هم باعث می‌شود كه اگر میكروبی در غذا و یا بین دندان‌ها باشد كشته می‌شود و از بین می‌رود؛ و در ترشحات معده هم بسیار نافع و مفید است. دیگر اینكه به جویدن غذا خیلی اهمیت داده اند. دستور داده اند كه لقمه ها را كوچك بردارید و زیادتر بجوید. آن را بلع نكنید كه این جویدن كار معده را آسان می‌كند، و اگر فعالیت معده آسان باشد در غذاها عفونت پیدا نمی‌شود و گوارش آن خیلی سهل و آسان است. دیگر اینكه به كم‌‌خوری خیلی سفارش كرده اند. به‌طور كلی دستور داده اند كه تا اشتهاء پیدا نكنی غذا نخوری؛ و پیش از احساس سیری كنار بروی. زیرا احساس سیری به این نیست كه غذای بیشتر در معده تراكم پیدا كند بلكه به این است كه دستگاه گوارش فعالیت كند و غذا را جلب و جذب نماید. غذا وقتی جذب می‌شود به دنبالة آن سیری احساس می‌گردد، و از خوردن غذا تا جذب غذا فاصله است. انسان خیال می‌كند سیر نشده است، بیشتر و بیشتر می‌خورد و بار معده را سنگین می‌كند. دیگر این كه در فصول مختلف غذاهای مختلفی را و مخصوصاً گوشتهای مختلفی را سفارش كرده اند. در فصل تابستان و گرما گوشت بز و یا بزغالة جوان (كم چربی). در فصل سرما گوشتهای سنگین‌تر و چربی‌دار. گوشت گوسفندهای دو ساله یا سه ساله، و یا گاو و گوساله؛ و سفارش كرده اند كه در خوردن گوشت افراط نكنید. طوری نباشد كه شبانه روزی چند مرتبه، بلكه چهل و هشت ساعت یكمرتبه، و اگر بیست و چهار ساعت یكمرتبه است كمتر خورده شود. نان گندم و گوشت گوسفند را غذاهای اصلی دانسته اند. خوردن شیر و عسل را شفابخش دانسته اند.
و اما مسئلة خواب: اولاً خواب را مانند غذا چنین دستور داده اند كه در موقع احساس نیاز باشد. اگر در حالی كه او را خواب نمی‌گیرد به رختخواب برود یك استراحت بدون دلیل است كه چندان گوارا نیست. خیلی سفارش كرده اند كه خواب خود را بیشتر از اول شب تا دوسوم شب قرار دهد و بیداری خود را به سحر و بین طلوعین اختصاص دهد، و هنگام ظهر پیش از صرف نهار و پیش از ظهر، ربع ساعتی یا نیم ساعتی خواب قیلوله (خواب كم) سفارش كرده اند؛ و بعد صرف نهار كمی استراحت و به پشت خوابیدن دستور داده اند و شب بعد از غذا خوردن سفارش كرده اند كه قدری پیاده روی كند؛ و سفارش كرده اند كه خواب شما به كیفیتی باشد كه پاها به طرف جنوب كرة زمین و سر به طرف شمال باشد تا گردش خون در بدن شما همراه گردش آب‌ها و هواها قرار گیرد زیرا بیشتر بلندی های زمین در نیمكرة شمالی بوده و بیشتر گودی ها و پستی های زمین در نیمكرة جنوبی، و آب‌ها از روی زمین یا اندرون زمین به طرف پست زمین جریان پیدا می‌كنند. مشاهده می‌كنیم بیشتر خشكی ها در نیمكرة شمالی، و دریاها در نیمكرة جنوبی می‌باشد و چون تابش آفتاب در سرزمین های مسطح كه پستی و بلندی ندارد و یا كمتر دارد، مانند سطح دریاها و زمین های نزدیك به دریا، بیشتر است، در یك چنین مراكزی حرارت بیشتری از تابش آفتاب تولید می‌شود و قهراً هواهای مجاور گرم‌تر شده بالا می‌رود و هوای سرد كه پایین‌تر است از شمال به جنوب جای هوای گرم را می‌گیرد. قهراً جریان هوا مانند آب از شمال به جنوب است؛ و شاید همین معنا عامل بزرگی باشد كه عقربه مغناطیس هم به طرف جنوب كشیده می‌شود. اگر هنگام خوابیدن سر به طرف جنوب باشد خون بیشتر در مغز تراكم پیدا می‌كند و یا اینكه آهن خون به مغز جذب می‌شود و مغز را سنگین می‌كند. از این رو سفارش كرده اند كه پاها به طرف جنوب و سر به طرف شمال باشد؛ و هم اینكه یكنواخت نخوابند بلكه از این پهلو به آن پهلو بغلطند، و به شكم خوابیدن مكروه است. و اما دستور غسل و استحمام: به شستشوی بدن خیلی سفارش شده است. سعی كنند بدن و لباسشان چركین نباشد. هفته ای دو مرتبه و یا لااقل یك مرتبه غسل كردن را سفارش كرده اند (که همان استحمام است) و رفتن به حمام را در حال شكم پری بلافاصله بعد از غذا مكروه دانسته اند. و اما دستور مضاجعت و همخوابی: آن هم سفارش شده است كه در ساعت هایی باشد كه شكم خالی از غذا باشد. نه به میزانی كه احساس ضعف و گرسنگی كند و نه احساس پُری شكم. در حال پُری شكم مكروه دانسته اند. اوائل شب را دستور استراحت داده اند و اواخر شب را دستور همخوابگی؛ و سفارش كرده اند كه نزدیكی بعد از بازی زیاد باشد كه شهوت طرفین تحریك شود و آمادگی پیدا كنند، و بلافاصله بعد از نزدیكی مجرای منی را با ادرار پاك كنند، و بهتر این است كه بدون فاصله طرفین غسل كنند؛ و ماندن در حال جنابت را مكروه دانسته اند. زیرا شستشوی بدن بعد از نزدیكی، سستی اعصاب بدن را برطرف می‌كند و علاوه باعث خوشنودی خداوند متعال می‌شود از اینكه شكر لذت و نعمت همسری را بجا آورده است؛ و چنان نباشد كه خود را به زور پیش از بروز شهوت به نزدیكی وادار کنند، بلكه جماع هم مانند غذا پس از اشتهای كامل باشد؛ و در این باره یكی از اصولی را كه بسیار سفارش كرده اند محبت بین زن و شوهر و جاذبه ای است كه بین آنها به وجود می‌آید، و در حالات غم و غصه و ناراحتی نزدیكی را مكروه دانسته اند. اطاق خواب لازم است كه بهداشتی باشد، با هوای تمیز و آزاد؛ و به مسواك پیش از خواب سفارش شده و دیگر اینكه بار شكم هنگام خوابیدن خیلی سبك باشد، و حتماً پیش از خوابیدن به دستشویی بروند هر چند با دفع یك قطره بول، كه این سفارش مولی امیرالمؤمنین (ع) است. یكی از مسائلی كه از نظر بهداشتِ خواب خیلی مؤثر است این است كه اگر انسان صددرصد سالم باشد خواب او و خواب دیدن او منظم و مرتب است و اگر ناسالم باشد خوابهای ناجور و پریشان می‌بیند. با این حساب انسان بایستی سعی كند كه صددرصد مزاجش صحیح و سالم باشد زیرا همانطور كه در شدت تب یا ناراحتی های دیگر مزاجی، انسان به هذیان و یاوه‌گویی مبتلا می‌شود در همین رابطه خواب های پریشان هم می‌بیند زیرا روح و روان انسان در عالم خواب به كلی از بدن قطع رابطه نكرده است بلكه با همین بدن كار می‌كند. گرچه با چشم و گوشِ این بدن نمی‌بیند و نمی‌شنود ولیكن روح و روان او با جریان خون و سلامتی قلب ارتباط كامل دارد؛ اگر خون صددرصد سالم و بهداشتی باشد شعاع روح به‌طور سالم و منظم با هر جا كه بخواهد تماس می‌گیرد و اگر جریان خون ناسالم باشد شعاع روح و یا امواج روحی به‌طور ناسالم در اطراف پخش می‌شود. انسان‌هایی كه به صرع و دَوَران سر مبتلا می‌شوند و اینطور به نظرشان می‌آید كه آسمان و زمین روی سر آنها چرخ می‌زند این چرخش و دوَران مربوط به بی نظمی دَوران خون است و آن بی نظمی هم مربوط به املاح غیر خونی است كه وارد خون می‌شود و نظام طبیعی خون را بهم می‌زند، مانند چربی خون و یا قند خون و امثال آنها. با این حساب كسی كه دوست دارد خواب های سالم و صادق ببیند باید سعی كند كه نظام خونی و مزاجی او هنگام خواب سالم باشد و دیگر اینكه هنگام خوابیدن گرفتار پریشانی و غم و غصه و ترس و وحشت نباشد كه تمامی این حالات و تفكرّات در خوابهای بد و خوب موّثر است. پُری معده كه آن را «بِطنه» می‌نامند در سلب آرامش فكری و روانی انسان در عالم خواب مؤثر است، مخصوصاً از این نظر كه نیروی بدن در عالم خواب كاهش پیدا می‌كند و بر پایة كاهش نیرو، دستگاه گوارش ضعیف‌تر كار می‌كند و دیرتر غذاها را هضم می‌نماید. كسانی كه با شكم پُر از غذا می‌خوابند مبتلا به عفونت مزاجی می‌شوند كه این عفونت هم خون و اعصاب را نا منظم می‌كند. معدة انسان هنگام خواب بایستی سبك باشد. لازم است كه پیش از خواب حتماً مسواك كند. دست و دهان خود را بشوید و رابطة با همسر هم در آن ساعتهای آخر شب نزدیك سحر یا هنگام سحر باشد كه در آن ساعت‌ها از آرامش فكری و مزاجی بیشتری برخوردار است؛ مخصوصاً كسانی كه با خواندن نماز و دعا رابطه شان باخداوند متعال خوب است از آرامش فكری و روانی بیشتری برخوردار هستند. كه این آرامش در مقاربت و نزدیكی با همسر و پیدایش عشق و علاقه بین آنها بسیار مؤثر است. از این رو در احادیث و اخبار آمده است كه روابط انبیاء و اولیاء و اهل ایمان با زنان و همسرانشان خیلی بهتر و زیادتر از روابط انسانهای غیر مؤمن است. این رابطة بهتر و بیشتر مربوط به آرامش فكری و روانی آن‌هاست كه منشاء این آرامش، ایمان و ارتباط به خداوند متعال است. خداوند در قرآن می‌فرماید: «اَلا به ذکرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبْ» قلب‌ها با یاد خدا آرامش پیدا می‌كند. (مقاله هدایت از طریق خواب)