اگر انسان ها بعد از مرگ تا روز قیامت به خواب می روند و سال و ماه بر آنها نمی گذرد پس منظور از عالم برزخ چیست و كجاست كه انسان ها بعد از مرگ به آنجا می روند؟ آیا این عالم، سال و ماه و شبانه روز، خوبی و بدی ندارد؟ در جواب می گوییم برزخ در واژة عربی و در معنای لغت به خشکی بین دو دریا گفته می شود. یك دماغه یا جزیره ای است كه دو طرف آن آب است. خداوند در قرآن از حیات انسان ها تعبیر به دریا می كند و از مرگ انسان ها تعبیر به خشكی می کند. زندگی دنیا و زندگی آخرت حیات است. برزخ این دوران خشكی بی سر و صدا و بی خاصیت بین این دو زندگی می باشد. خداوند در قرآن می فرماید: شما مردم وقتی كه می میرید وارد برزخ می شوید و در عالم برزخ هستید تا روزی كه شما را زنده كنم و به عالم آخرت منتقل نمایم. پس معنای این آیه این است كه عالم برزخ زندگی نیست و انسانها در برزخ زنده نیستند چون اگر زندگی داشتند خداوند نمی‌فرمود شما در برزخ هستید تا روزی كه شما را زنده كنم. در آیة دیگر هم خداوند می فرماید: وقتی كه شما را زنده كردم و به آخرت منتقل نمودم اگر از شما بپرسند چند سال است كه در دل خاك خوابیده بودید، جواب می دهید یك ساعت یا دو ساعت. با این حساب هر كس از دنیا می رود یك خوابی بر او می گذرد كه آن دورة خوابیدن در قبر را برزخ می نامند. همانطور كه یك خوابیده با مردم محشور نمی شود و از زندگی جدا شده است، مردگان در عالم برزخ هم به همین كیفیت هستند. اگر چه احادیث و روایاتی در تعریف عالم برزخ وارد شده و دلالت می كند بر این كه مردگان در عالم برزخ زنده هستند و مانند زندگان زندگی می كنند ولیكن آن احادیث و روایات و زندگی عالم برزخ اگر مانند زندگی دنیا و زندگی آخرت باشد با ظاهر قرآن سازگاری ندارد زیرا بر طبق همین آیه ای كه ذكر شد انسانها در عالم برزخ مرده اند و در قیامت زنده می شوند مگر این كه منظور از این زندگی یك زندگی روحی باشد مانند خواب دیدن مردگان. پیغمبر اكرم (ص) در حدیث مشهور خود مرگ را تشبیه به خواب می كند و می فرماید: همانطور كه می خوابید می میرید و همانطور كه از خواب بیدار می شوید در قیامت هم زنده می شوید. پس تشبیه رسول خدا دلالت می كند كه مردگان در عالم برزخ خوابیده اند همانطور كه خوابیدگان گاهی خواب می بینند و با كسی حرف می زنند مرگان هم در دل قبر و در عالم برزخ گاهی خواب می بینند گاهی آنها زندگان را خواب می بینند و گاهی زندگان آنها را خواب می بینند. همانطور كه خواب دیدن در عالم خواب، بیداری به حساب نمی آید خواب دیدن در عالم قبر هم زندگی به حساب نمی آید. همانطور كه خوابیدگان وقتی بیدار می شوند می دانند كه خوابیده بودند اما در عالم خواب نمی دانستند كه خوابیده اند مردگان هم وقتی زنده می شوند می دانند كه مرده بوده اند و حالا زنده شده اند. مولا امام چهارم (ع) حالت زنده شدن خود را در قیامت تعریف می كند و می فرماید: خدایا من از تنهایی خودم در قبر وحشت دارم. من از آن ساعتی كه زنده می شوم و از قبر خارج می شوم به طرف راست و چپ خود نگاه می كنم و كسی را با خودم نمی بینم و می بینم كه زندگی دنیایی من خاتمه پیدا كرده و اقوام و فرزندان و دوستانم كنارم نیستند وحشت و غربت دارم. پس امام چهارم (ع) از آن ساعتی وحشت دارد كه زنده می شود و وارد قیامت می شود. آیات قرآن هم همه جا صراحت دارد بر این كه انسان ها دو مرگ و دو حیات بیشتر ندارند. خداوند در سورة بقره می فرماید: پیش از این كه به این عالم بیایید و از مادر متولّد شوید در دل خاك مرده بودید، خداوند شما را زنده كرد و باز بعد از زندگی دنیا می میرید و به عالم خاك برمی گردید دو مرتبه در قیامت زنده می شوید. پس زندگی را مربوط به همین دنیا و قیامت می داند و دربارة زندگی در عالم برزخ سخنی نمی گوید. اگر در دنیا بمیریم و در برزخ زنده شویم باز در برزخ بمیریم و در قیامت زنده شویم سه مرتبه مرگ به وجود می آید و سه مرتبه حیات پیدا می شود با این كه قرآن فقط به دو مرگ و دو حیات اشاره می كند. مخصوصاً در یكی از آیات می فرماید: لا یذوقون فیها الموت الا الموتة الاولی. یعنی شما دیگر در قیامت مرگ ندارید. مرگ شما همین یك مرتبه است كه در دنیا مرده اید و به عالم قبر رفته اید. بنابراین انسانها همه با هم زندگی دنیا را می بینند و می میرند و دو مرتبه وقتی قیامت دایر شود همة مردگان زنده می شوند. تمامی انسانها در موت و حیات شریك یكدیگرند. (کتاب تفسیر و تأویل)