آیا جن و شیطان موجودات مستقل از انسان هستند؟
آفرینش از دو اصل و دو حقیقت تشكیل شده بنام اصل نیرو و نور، و اصل ماده و ظلمت. اصل نور و نیرو، عالم مجردات است. اصل ماده و ظلمت، عالم طبیعت و جن و شیاطین و مادیات است. در این میان تنها موجودی كه از این دو حقیقت تولد پیدا می كند، از نور ظلمت و نیرو و ماده و روح و شهوت تركیب می شود و می تواند بر این دو حقیقت غلبه كند و هر دو را تحت تسخیر و اختیار خود درآورد همین انسان است. چنان كه از حضرت رسول اكرم شهرت دارد كه ایشان فرمودند: اسلم شیطانی بیدی. یعنی شیطان من بدست من تسلیم شد. منظور از شیطانی كه تسلیم پیغمبر شده، نفس اماره آن حضرت است. مشاهده می كنیم كه كلمه شیطان را به خود اضافه نموده است، زیرا انسان از طریق طبیعت و غرایز نفسانی خود، صفاتی به نام صفات حیوانی پیدا می كند و از طریق فطرت كه عقل و روح است هم صفاتی به نام صفات رحمانی دارد كه اگر طرف صفات حیوانی خود را تقویت كند و از هوای نفس خود پیروی نماید از حیوانات پست تر می شود و در واقع جن و شیطان و قوای عالم طبیعت بر او غلبه می نماید. اما اگر جلوی هوای نفس خود را بگیرد و از عقل و دانش پیروی كند، تمام قوای عقل كه همان نیروهای فرشته است به اختیار انسان در می آید. در این موقع انسان از فرشته بالاتر می رود و تمام فرشته ها او را سجده می كنند یعنی قوای عالم طبیعت كه همان اسماء اعظم خداوند متعال است به اختیار او در می آید. پس در این جا بایستی بدانیم انسان معجونی از فطرت و طبیعت است نیمی از نور و روحانیت و نیمی از ماده و طبیعت و هركدام از این دو اصل اقتضای مخصوص به خود را دارد. اگر صد درصد در مسیر اقتضای طبیعت و مادیت قرار گرفت یك ابلیس و شیطان به تمام معنی می شود مانند مامون و هارون و امثال آنها واگر صددرصد طرف اقتضای روح و روحانیت را گرفت از فرشته ها بالاتر است امام صادق علیه الصلاه والسلام مقتضیات طبیعت را در وجود انسان به نام لشكر جهل و مقتضیات روح و عقل را به نام لشكر عقل معرفی می كند. مقتضیات جهل در وجود انسان های كامل مستهلك می شود، انسانی می شوند فوق فرشتگان و باز مقتضیات عقل در وجود انسان های جاهل و ظالم مستهلك می شود، آنها مصداق كامل جهل هستند كه ابلیس و شیطان شناخته می شوند. هوای نفس در این جا حاكم اصلی است كه گاهی در اطاعت عقل و گاهی در اطاعت جهل قرار می گیرد. فرشتگان و انسانهای فرشته‌خو صددرصد تسلیم انسانهای كاملند ولی حیوانات و انسانهای حیوان صفت تسلیم انسان كامل نمی شوند مگر این كه سرازیر جهنم شوند، كلمات جن و شیطان و ابلیس و عفریت و كافر و ظالم به آنها اطلاق می شود. اگر توانستی خود را از شر تبلیغات آنها و وسوسه آنها برهانی و هوای نفس خود را در اطاعت عقل و اطاعت اولیاء خدا قرار دهی به سوی خدا و بهشت خواهی رفت و دیگر سوای آنها ابلیسی نیست كه تو را گمراه كند. (تفسیر سوره بقره)